Co to jest wypalenie zawodowe? Objawy, przyczyny i leczenie

Szybki tryb życia, stres, nadmiar obowiązków, presja sukcesu to jedne z najczęstszych przyczyn wypalenia zawodowego. Statystyki są szokujące: problem ten może dotyczyć nawet co czwartego Polaka! Wbrew pozorom nie tylko doświadczonych pracowników, ale także ludzi młodych, którzy dopiero weszli na rynek pracy. Bagatelizowany może prowadzić do pogorszenia komfortu życia, a nawet rozwoju depresji i zaburzenia więzi rodzinnych. Co to jest wypalenie zawodowe? Jak zdiagnozować problem i skutecznie z nim walczyć? Podpowiadamy!

Wypalenie zawodowe – definicja

Choć jeszcze stosunkowo niedawno o wypaleniu zawodowym słyszało niewiele osób, we współczesnej psychologii syndrom zmęczenia pracą jest uznawany za poważny problem. Choć najczęściej dotyczy osób w wieku 40-59 lat, które są na rynku pracy od dekad, to nie znaczy, że nie może dotknąć ludzi młodych. Jak odróżnić wypalenie zawodowe od chwilowego zmęczenia pracą? Dziś jesteśmy w stanie dużo lepiej zbadać to zjawisko. Pomagają w tym profesjonalne narzędzia do mierzenia wypalenia zawodowego takie jak:

• MBI (Maslach Burnout Inventory) autorstwa Christiny Maslach oraz
• LBQ Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego autorstwa Massimo Santinello.

Christina Maslach, amerykańska psycholożka społeczna, wyróżniła trzy składniki wypalenia zawodowego: emocjonalne wyczerpanie, depersonalizację oraz obniżenie samooceny. Pierwsze objawy wypalenia zawodowego łatwo jednak zbagatelizować, przecież każdemu choć raz w życiu zdarzyło się czuć niechęć na myśl o pójściu do pracy (zwłaszcza w poniedziałek rano). Jeśli jednak ten stan utrzymuje się przez dłuższy czas, kilka tygodni, a nawet miesięcy, warto zastanowić się nad jego przyczyną. Osoby wypalone zawodowo nie potrafią w pełni odpoczywać. Nawet dłuższy urlop nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Po czym jeszcze poznać, że czas poszukać profesjonalnej pomocy?

Najczęstsze objawy wypalenia zawodowego to:

• Przewlekłe zmęczenie

Osoby doświadczające wypalenia zawodowego bardzo często skarżą się na chroniczne zmęczenie i brak energii. Poczucie zniechęcenia może być efektem nadmiaru obowiązków lub napiętą atmosferą w pracy. Pracownik staje się mniej produktywny. Z niechęcią podchodzi do nowych zadań. Często jest przekonany, że sobie nie poradzi lub nie widzi sensu w ich wykonywaniu. W związku z tym unika wyzwań, nie przedstawia własnych inicjatyw i nie przejawia chęci rozwoju, co może być negatywnie postrzegane przez pracodawcę.

• Problemy ze snem/bezsenność

Stres powoduje zwiększone wydzielanie hormonów stresu, czyli adrenaliny i noradrenaliny, a to powoduje, że osoby, które w ciągu dnia doświadczają wielu negatywnych emocji, mają problemy z zaśnięciem. Rano budzą się zmęczone i trudno im się skupić na wypełnianiu obowiązków.

• Wahania nastroju

Osoby wypalone zawodowo mogą doświadczać różnych, skrajnych stanów emocjonalnych. Uczucie euforii szybko przeradza się w przygnębienie i zniechęcenie. W efekcie często są postrzegane jako bezduszne i cyniczne. Nie są szczególnie lubiane, zwłaszcza jeśli pełnią funkcje kierownicze. W wielu przypadkach takie zachowanie to wyłącznie maska i jeden ze sposobów radzenia sobie z nadmiernym stresem.

• Problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji prywatnych i zawodowych

Wypalenie zawodowe przekłada się nie tylko na karierę, ale także na życie prywatne. Trudno zupełnie oddzielić te dwie sfery życia (zwłaszcza w przypadku pracy zdalnej), dlatego często ofiarami wypalenia zawodowego są także najbliżsi osoby, która doświadcza tego stanu.

• Dolegliwości psychosomatyczne

Osoby narażone przez długi czas na silny stres często skarżą się na różnego rodzaju dolegliwości takie jak bóle brzucha, głowy, napady duszności czy drętwienia rąk i nóg.

• Problemy z koncentracją

Nie potrafisz skupić uwagi na wykonywanej czynności? Masz problem z zapamiętywaniem informacji przekazywanych przez współpracowników lub przełożonych? To jedne z najczęstszych objawów przepracowania, które może być przyczyną wypalenia zawodowego.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Statystyczny Polak spędza w pracy 33,5 roku. To, według Polskiego Instytutu Ekonomicznego o 2,5 roku dłużej niż jeszcze dekadę temu. Wiele osób wciąż jest aktywnych zawodowo po przejściu na emeryturę. Jak w tak dynamicznie rozwijającym się świecie zadbać o work-life balance, czyli równowagę między życiem prywatnym a pracą zawodową?

Wypalenie zawodowe jest ściśle powiązane ze stresem i nadmiarem obowiązków. Dlatego problem ten dotyczy szczególnie osób pracujących w zawodach wymagających częstego kontaktu z innymi osobami (co często rodzi sytuacje konfliktowe). Wypalenia zawodowego doświadczają m.in. nauczyciele, pracownicy ochrony zdrowia, pracownicy socjalni czy osoby pracujące w sektorze usług. To nie znaczy jednak, że wypalenie zawodowe nie może rozwinąć się u księgowego lub specjalisty pracującego w branży IT.

Wypalenie zawodowe – leczenie

Eksperci alarmują, że wypalenie zawodowe może prowadzić do rozwoju lub pogłębienia chorób psychicznych m.in. depresji. Znacząco wpływa na obniżenie komfortu życia. Dotyczy nie tylko życia zawodowego, ale także prywatnego. Jak walczyć z wypaleniem zawodowym? Jeżeli praca powoduje nadmierny stres, z którym nie potrafimy sobie poradzić, warto w pierwszej kolejności porozmawiać z pracodawcą np. poprosić o zmianę organizacji pracy lub zatrudnienie osoby, która przejmie część obowiązków. Jeśli to nie pomoże, warto pomyśleć o zmianie firmy lub przebranżowieniu.

Gdzie uzyskać pomoc w przypadku wypalenia zawodowego?

Nawet podczas urlopu nie potrafisz przestać myśleć o pracy? Na myśl o powrocie odczuwasz strach, przygnębienie, a nawet dolegliwości psychosomatyczne takie jak bóle brzucha, kłucie w klatce piersiowej czy nudności? Ograniczasz kontakt ze współpracownikami i przełożonymi do niezbędnego minimum? Nie masz ochoty angażować się w życie firmy? Odczuwasz wypalenie zawodowe i zastanawiasz się, co robić? Nie bój się szukać pomocy u psychologa lub psychoterapeuty. To specjaliści, którzy pomogą Ci zdiagnozować źródło problemu i znaleźć jego rozwiązanie. Wiele osób dopiero pod wpływem rozmowy z psychologiem lub psychoterapeutą dostrzega źródło problemu i przekonuje się, że przewlekłe zmęczenie i niechęć do wykonywania codziennych obowiązków same nie znikną. Niestety w wielu zawodach nie da się całkowicie wyeliminować stresu. Warto jednak nauczyć się podstawowych technik radzenia sobie z napięciem psychicznym.

Wypalenie zawodowe: czy pracodawca może pomóc pracownikowi?

Pracownik, który odczuwa wypalenie zawodowe, pracuje mniej efektywnie. Swoje obowiązki wykonuje w sposób mechaniczny, nie angażuje się w życie firmy i nie nawiązuje bliższych relacji ze współpracownikami. Obarczony zbyt wieloma obowiązkami może popełniać kosztowne błędy. Dlatego zadbanie o komfort pracy osób zatrudnionych jest w interesie pracodawcy. Jak w natłoku codziennych obowiązków sprawdzić, co myślą pracownicy? Co im się podoba w firmie, a co wymaga zmiany? To duży problem, zwłaszcza w dużych przedsiębiorstwach zatrudniających kilkudziesięciu lub kilkuset pracowników. Dlatego coraz więcej firm zleca to zadanie profesjonalnym agencjom HR-owym dysponującym odpowiednimi narzędziami, dzięki którym są w stanie:

• zbadać poziom wypalenia zawodowego u pracowników,
• ocenić komunikację w organizacji,
• zaprojektować ścieżki kariery dla każdego pracownika,
• zaproponować działania ułatwiające zarządzanie wieloosobowymi zespołami,
• a w efekcie wpłynąć na wzrost satysfakcji z wykonywanych obowiązków.