Zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w Kodeksie pracy

Nowelizacja Kodeksu pracy z dnia 9 marca 2023 r., implementująca ustawę o work-life balance, wprowadziła przepis art. 1481 KP, który wprowadza nowe uprawnienie dla pracownika – zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Przepis ten obowiązuje od 26 kwietnia 2023 r. i wprowadza możliwość skorzystania przez pracowników z płatnego zwolnienia od pracy w określonych sytuacjach. 

 

Rodzaje zwolnień 

Przepis art. 1481 Kodeksu pracy przewiduje dwa rodzaje zwolnień od pracy: 

• Nieobecność w pracy przez cały dzień – pracownik jest zobowiązany poinformować pracodawcę, że nie będzie obecny w pracy przez cały dzień, a pracodawca nie może odmówić udzielenia zwolnienia, 

• Wyjście z pracy w trakcie dnia – pracownik informuje pracodawcę o konieczności opuszczenia miejsca pracy w trakcie dnia, co pracodawca również musi zaakceptować. 

O obydwu rodzajach zwolnień pracownik musi poinformować pracodawcę najpóźniej do 23:59 w dniu wykorzystania tego zwolnienia. 

 

Warunki udzielenia zwolnienia 

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym. Skorzystanie z tego zwolnienia jest możliwe pod warunkiem, że spełnione są łącznie trzy przesłanki: 

• działanie siły wyższej, 

• zaistnienie pilnej sprawy rodzinnej, spowodowanej chorobą lub wypadkiem, 

• konieczność natychmiastowej obecności pracownika. 

 

Definicja siły wyższej 

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, siła wyższa oznacza zdarzenia zewnętrzne, nadzwyczajne i niemożliwe do przewidzenia oraz zapobieżenia. Na gruncie art. 1481 Kodeksu pracy, pojęcie siły wyższej obejmuje sytuacje wymagające natychmiastowego opuszczenia pracy w pilnych sprawach rodzinnych związanych z chorobą lub wypadkiem członka rodziny. 

 

Inna procedura informowania pracodawcy 

Pracownik, co do zasady, ma obowiązek poinformować pracodawcę o przyczynie nieobecności i prze-widywanym okresie trwania nieobecności, jeżeli jest to możliwe do przewidzenia. W razie nagłej przyczyny, zawiadomienie powinno nastąpić niezwłocznie, ale nie później niż w drugim dniu nieobecności. 

Jednak w przypadku zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej należy poinformować pracodawcą najpóźniej w dniu wykorzystania tego zwolnienia od pracy, czyli do 23:59 danego dnia. 

 

Praktyczne zastosowanie 

Wniosek o zwolnienie: pracownik musi złożyć wniosek najpóźniej w dniu zwolnienia, do północy. Wniosek może być złożony w dowolnej formie, w tym elektronicznie, telefonicznie, czy ustnie. 

Udzielanie zwolnienia: pracodawca jest zobowiązany do udzielenia zwolnienia na podstawie wniosku pracownika, który zawiera podaną przyczynę wystąpienia o to zwolnienie. 

Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę – do pełnej godziny. 

 

Wynagrodzenie za czas zwolnienia 

Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości 50% wynagrodzenia za czas zwolnienia, obliczanego zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, z pewnymi odmiennościami. 

Przykłady praktyczne

• Wypadek pracownika: pracownik, który miał wypadek, nie może skorzystać ze zwolnienia z powodu siły wyższej, ponieważ przepis ten dotyczy wyłącznie nagłych zdarzeń dotyczących członków rodziny pracownika. 

• Zgłoszenie zwolnienia: wniosek, który zawiera podaną przyczynę (nawet dość ogólnie) chorobę lub wypadek członka rodziny, zobowiązuje pracodawcę do udzielenia zwolnienia. 

Wprowadzenie art. 1481 KP Kodeksu pracy ma na celu ułatwienie pracownikom godzenia obowiązków zawodowych z pilnymi sprawami rodzinnymi. Pracodawcy muszą być świadomi obowiązku udzielenia zwolnienia i mogą zdefiniować zasady informowania i udzielania takich zwolnień w swoich regulaminach wewnętrznych, aby zapewnić sprawne funkcjonowanie firmy – nawet w przypadku nagłych nieobecności pracowników. Dotyczy to zwłaszcza obowiązku potwierdzania po fakcie wykorzystania tego zwolnienia, jeśli pracownik zgłosił wniosek o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej ustnie bądź SMSem. 

Chcesz dowiedzieć się więcej o zwolnieniach od pracy z powodu działania siły wyższej? Wysłuchaj naszego szkolenia!