Praca dla osób niepełnoletnich – korzyści dla młodych pracowników i firm oraz najważniejsze zasady zatrudniania

Dowiedz się na podstawie jakich umów można zatrudnić osobę niepełnoletnią, jakie są wytyczne co do czasu ich pracy, urlopów czy badań lekarskich. Poznaj korzyści zatrudniania osób młodych.

Zbliża się sezon wakacyjny. W tym czasie wielu pracodawców decyduje się na zatrudnienie osób niepełnoletnich. Nic dziwnego – przynosi to bowiem korzyści zarówno dla firm, jak i samych młodych pracowników. Podejmowanie pracy przez osoby poniżej 18 roku życia rządzi się jednak swoimi zasadami. W naszym artykule dowiesz się dlaczego warto zatrudniać osoby młode oraz jak robić to zgodnie z obowiązującym prawem.

Korzyści zatrudniania osób niepełnoletnich

Praca dorywcza czy sezonowa to dla młodych często pierwszy krok ku dorosłości. Jest to znakomita okazja do weryfikowania preferencji zawodowych i do zbierania doświadczeń, aby następnie ułatwić sobie wejście na rynek pracy.

W zależności od jej charakteru, młodzi uczą się m.in. odpowiedzialności, samodzielności, zarządzania sobą w czasie, budowania kontaktów. Młodzi ludzie są ambitni, chcą się rozwijać, zdobywać nowe kompetencje i doświadczenie – zauważa Jacek Olejarz, Partner, HRK S.A.

Aktualnie, często mówi się o tzw. rynku pracownika, co oznacza to, że w wielu branżach obserwuje się duże zapotrzebowanie kadrowe. Wzmacnia się również tendencja do częstej rotacji w zespołach i do „przebijania się” między firmami w kontrofertach dla kandydatów.

Z punktu widzenia pracodawcy, zatrudnienie osoby nieletniej to szansa na pozyskanie rąk do pracy, w sytuacji w której boryka się z problemem znalezienia pracowników na stałe. Młodzi ludzie, często z ogromnym zapałem, wykonują obowiązki, które nie wzbudzają entuzjazmu wśród dorosłych – podkreśla Jacek Olejarz.

Jak widać, wiele czynników zachęca do zatrudniania osób młodych. Przed podjęciem decyzji o podjęciu pracy lub o udostępnieniu stanowiska niepełnoletnim, warto zapoznać się z obowiązującymi zasadami prawa w tym obszarze.

W ramach jakich umów możemy zatrudniać osoby niepełnoletnie?

• Umowa o pracę

Na podstawie tej umowy możemy zatrudnić osoby, które w Kodeksie pracy nazywane są „osobami młodocianymi”. Jest to osoba, która ukończyła 15 lat, ale nie przekroczyła 18 lat. Co ważne, taką osobę można zatrudnić, gdy ukończyła co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową i gdy przedstawi pracodawcy świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jej zdrowiu.

Umowę o pracę można zawierać w celu przygotowania zawodowego, a gdy zawieramy ją w innym celu musi ograniczyć się wyłącznie do prac lekkich. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.

Każdy pracodawca jest zobowiązany sam do określenia w regulaminie pracy lub w osobnym akcie, jeśli nie ma obowiązku wydania regulaminu, wykazu prac lekkich dla swojego zakładu pracy, i co ważne, jest zobowiązany zapoznać młodocianego z tym wykazem przed dopuszczeniem go do pracy. Wykaz prac lekkich wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy oraz nie może, co bardzo istotne, zawierać prac wzbronionych młodocianym określonych aktualnie w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac – informuje Lidia Urbanowska, Lider Zespołu Kadrowego, HRK Payroll

• Umowa cywilnoprawna (umowa zlecenie lub umowa o dzieło)

Na podstawie tej umowy możemy zatrudnić młodych do lat 16, którzy w rozumieniu Kodeksu pracy nie są młodocianymi, lub po prostu młodych do lat 14. Co istotne, wykonywanie pracy na podstawie tej umowy jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Powyższe zezwolenie wydawane jest na wniosek podmiotu zatrudniającego, który powinien dołączyć do wniosku: pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, opinię psychologiczno-pedagogiczną dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych, orzeczenie lekarza stwierdzające również brak przeciwwskazań oraz opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy – podkreśla Lidia Urbanowska.

• Zatrudnienie przez agencję pracy tymczasowej

Młodociani mogą być również zatrudniani przez agencje pracy tymczasowej na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia czy umowy o dzieło.

W przypadku umów cywilnoprawnych można zatrudnić tylko młodocianego w wieku od 16 do 18 lat będącego uczniem. W takim przypadku, agencja musi stosować się do odpowiednich przepisów Kodeksu pracy, które dotyczą zatrudniania młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe. Przypomnijmy: zatrudnienie to musi ograniczyć się do prac lekkich, nie może wkraczać w obowiązki szkolne.

Zasady podpisywania umów

W przypadku pracownika młodocianego, przepisy Kodeksu pracy pozwalają na to, aby mógł on samodzielnie podpisać umowę o pracę, ale gdy umowa ta sprzeciwia się jego dobru, przedstawiciel ustawowy może ją rozwiązać.

Zasady podpisywania umów w przypadku osób niepełnoletnich, których nie możemy uznać za młodocianych znajdziemy w Kodeksie cywilnym:

• Gdy dziecko nie ukończyło 13 roku życia nie może podpisać umowy samodzielnie. W takiej sytuacji to opiekunowie prawni dokonują tego w jego imieniu.
• W przypadku małoletnich, którzy ukończyli 13 lat, a nie uzyskali pełnoletności, do podpisania umowy niezbędna jest zgoda przedstawiciela ustawowego.

Czy osoby niepełnoletnie muszą się poddać badaniom lekarskim?

Młodociany zatrudniony na umowie o pracę, jak każdy pracownik przed zatrudnieniem, podlega wstępnym badaniom lekarskim, a w czasie zatrudnienia – badaniom okresowym i kontrolnym. Jak informuje Lidia Urbanowska, jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża jego zdrowiu, pracodawca jest wtedy zobowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Pracodawca jest także obowiązany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, które wiąże się z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami również przedstawicielowi ustawowemu młodocianego.

Generalnie osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej nie podlega badaniom lekarskim. Przypomnijmy jednak, że aby móc zatrudnić osobę niepełnoletnią, do inspektora pracy muszą zostać dostarczone odpowiednie dokumenty, w tym m.in. orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania tej pracy.

Czas pracy pracowników młodocianych

• Liczba godzin

Czas pracy osoby młodocianej w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę, natomiast w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Co ważne, do wymienionych godzin wlicza się czas nauki wynikający z programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.

• Pory pracy

Jak zauważa Lidia Urbanowska, kolejnym ważnym ograniczeniem w zakresie czasu pracy pracownika młodocianego, jest to że nie wolno go zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.

Według Kodeksu pracy pora nocna dla osoby młodocianej to czas między 22:00 a 6:00. a dla młodocianego, który nie ukończył 15 lat, pora ta przypada na godziny między 20:00 a 6:00.

Pracownik młodociany ma prawo również do przerwy obejmującej porę nocną i przerwa ta powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. Młodocianemu przysługuje też w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę – podkreśla Lidia Urbanowska.

• Przerwa

Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, to pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.

• Wymiar pracy w przypadku pracy lekkiej

Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu, gdy pracownik ma zajęcia szkolne, nie może pracować więcej niż 2 godziny. W okresie wakacji i ferii szkolnych młodociany nie może pracować dłużej niż 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu.

Czas pracy osób niepełnoletnich do lat 16 w ramach umowy cywilnoprawnej

Osoby te nie obowiązują limity czasu pracy. Pamiętajmy jednak, że rodzaj i charakter pracy nie mogą stanowić zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka ani powodować że dziecko nie będzie mogło wypełniać obowiązku szkolnego. Będzie to weryfikowane przez inspektora pracy, po otrzymaniu od pracodawcy wniosku o zatrudnienie dziecka oraz zgody rodziców, opinii dyrektora szkoły, poradni psychologicznej i orzeczenia od lekarza.

Czy pracownikom niepełnoletnim przysługują urlopy?

• Umowa o pracę

Osoba młodociana, po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, zyskuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 12 dni roboczych. Z kolei po roku pracy uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych, który przysługuje z każdym kolejnym rokiem kalendarzowym. Jednak w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, jego prawo do urlopu ulega zmianie na 20 dni roboczych (jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat).

Jak dodaje Lidia Urbanowska, młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Również w okresie ferii szkolnych pracodawca może młodocianemu na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu. Co ważne, urlopu zaliczkowego pracodawca nie ma prawa udzielić pełnoletniemu pracownikowi.

• Umowa cywilnoprawna

Osobie niepełnoletniej, zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej nie przysługuje urlop wypoczynkowy lub inne zwolnienie pracy.

Gdzie osoby młode mogą znaleźć zatrudnienie?

Mnóstwo możliwości pracy dla osób nieletnich oferuje internet – podpowiada Jacek Olejarz. Przykładowo, można pracować przy wypełnianiu ankiet, tworzeniu i publikowaniu postów reklamowych czy prowadzeniu profili w mediach społecznościowych.

Duże możliwości zatrudnienia daje branża e-marketingu. Osoby młode mogą spróbować np. copywritingu, czyli pisania prostych tekstów SEO.

Atrakcyjne miejsca pracy dla osób niepełnoletnich oferuje też gastronomia. Dużym atutem tej branży są napiwki i możliwość rozwoju kompetencji interpersonalnych. Jak zauważa Jacek Olejarz, do bycia kelnerem nie potrzeba wysokich kwalifikacji, a kompetencje wynikające z pracy na tym stanowisku szybko można zdobyć.