Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika

Rozpowszechnienie pojęcia kształcenia ustawicznego (ang. lifelong learning), rozwój nowych technologii oraz zmiany demograficzne wpłynęły na wzrost zainteresowania możliwościami podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Zdobywanie nowych umiejętności leży jednak nie tylko w interesie zatrudnionych. Wysoko wykwalifikowani pracownicy są ważnym zasobem dla organizacji, zwłaszcza w czasach gospodarki opartej na wiedzy. W jaki sposób mogą podnosić swoje kompetencje? Komu i w jakim wymiarze przysługuje urlop szkoleniowy? Podpowiadamy!

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych w rozumieniu Kodeksu pracy

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych, w myśl Kodeksu pracy, to zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Prawo do urlopu szkoleniowego przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym na umowę o pracę.

Jeżeli osoba zatrudniona chce się dokształcić we wskazanym obszarze (w czasie pracy), musi uzyskać zgodę pracodawcy. Udzielenie urlopu szkoleniowego nie jest obowiązkowe, ostateczna decyzja zawsze należy do pracodawcy. Warto jednak pamiętać, że chęć podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest zazwyczaj odbierana pozytywnie. Pracodawca może się przychylić do propozycji pracownika lub zaproponować własny sposób podniesienia przez niego kwalifikacji zawodowych.

Sytuacja może jednak wyglądać zupełnie odwrotnie. Konieczność podniesienia kwalifikacji może wyjść od pracodawcy. Czy pracownik może wówczas odmówić wzięcia urlopu szkoleniowego? Jeśli podniesienie kwalifikacji jest poleceniem służbowym, odmowa może być potraktowana jako naruszenie obowiązków wynikających z zawartej umowy i narazić pracownika na przykre konsekwencje ze zwolnieniem włącznie. Pracodawca może więc wymagać od pracownika podniesienia kwalifikacji. Jeśli inicjatywa wychodzi ze strony pracodawcy, to on decyduje o sposobie wykorzystania urlopu szkoleniowego.

Pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu szkoleniowego w wymiarze:

• 6 dni (osobom zatrudnionym, które przystępują do egzaminów eksternistycznych, egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe).
• 21 dni (z urlopu w tym wymiarze mogą skorzystać pracownicy, którzy są na ostatnim roku studiów i przygotowują się do napisania pracy dyplomowej lub egzaminu dyplomowego).

Pracownikowi przysługuje pełne wynagrodzenie za czas urlopu szkoleniowego. Urlop szkoleniowy to niejedyny sposób na podniesienie kwalifikacji zawodowych. Według Kodeksu pracy pracodawca może zwolnić pracownika z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania z zachowaniem wynagrodzenia.

Co jeszcze mówi o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych Kodeks pracy? Pracodawca, udzielając musi przestrzegać przepisów antydyskryminacyjnych, zapewniając każdemu pracownikowi taki sam dostęp do szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Wsparcie pracodawcy w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych pracowników wynika bezpośrednio z Kodeksu pracy. Jest także ważnym elementem Employer Brandingu. Rozwój zawodowy jest istotny zarówno dla jednostki, jak i całej organizacji. Coraz więcej przedsiębiorców jest świadomych, że w wielu przypadkach korzystniej jest wysłać pracownika na dodatkowe studia lub szkolenie niż zatrudniać osobę na jego miejsce. Nowa rekrutacja oraz konieczność wdrożenia generują dodatkowe koszty.

Sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych

Sposobów podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest bardzo wiele. Od tradycyjnych po innowacyjne. Dzięki nowym technologiom zdobywanie wiedzy jeszcze nigdy nie było tak proste. Powszechny dostęp do internetu umożliwił także edukację na odległość.

Staże i praktyki

To sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych przeznaczone dla osób, które dopiero wchodzą na rynek pracy lub chcą się przebranżowić. Wbrew pozorom staże i praktyki nie są przeznaczone wyłącznie dla ludzi młodych. Z tej formy zdobywania wiedzy i umiejętności coraz częściej korzystają także osoby, które na pewien czas „wypadły” z rynku pracy (ze względu na sytuację zdrowotną lub rodzinną) lub pracownicy, którzy chcą rozpocząć nowy etap w swojej karierze zawodowej. Staże i praktyki mogą być płatne lub bezpłatne.

Studia podyplomowe

Posiadanie dyplomu nie zamyka drzwi do dalszej edukacji. Wręcz przeciwnie! Otwiera drogę do szerokiej oferty studiów podyplomowych realizowanych m.in. w trybie zaocznym. Pracodawca może pokryć całość lub część kosztów studiów, jeśli chęć dokształcenia się wyszła z inicjatywy pracownika. Koszty podnoszenia kwalifikacji zawodowych nie mogą być jednak pokrywane ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Szkolenia zewnętrzne

To jedna z najczęściej wybieranych form dokształcania. Szkolenia organizowane przez instytucje publiczne lub prywatne, w przeciwieństwie do studiów, zazwyczaj mają charakter krótkotrwały. Mogą kończyć się egzaminem, ale nie muszą. Po ich zakończeniu uczestnicy często otrzymują certyfikaty, którymi można pochwalić się w CV.

Szkolenia wewnątrz organizacji

Pracodawca może samodzielnie zorganizować szkolenia dla pracowników, zapraszając ekspertów z branży lub wykładowców akademickich. Możliwość regularnego brania udziału w szkoleniach przez wielu jest postrzegana jako benefit, zwłaszcza dla pracowników z pokolenia X i Y.

Kursy e-learningowe i webinary

Dzięki nowym technologiom pracownicy mogą brać udział w kursach i szkoleniach organizowanych z niemal każdego miejsca na świecie, zdobywając wiedzę i dzieląc się swoim doświadczeniem na odległość.

Prawo do innych świadczeń

Kodeks pracy mówi także o innych możliwościach wsparcia rozwoju pracowników. Pracodawca może się zobowiązać do pokrycia części lub całości kosztów kształcenia pracownika, zakwaterowania w miejscu pobierania nauki, przejazdów, zakupu podręczników oraz innych materiałów niezbędnych do edukacji. Takie wsparcie jest szczególnie istotne dla osób, które dopiero rozpoczynają karierę zawodową.

Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych – jakie zapisy mogą się w niej znaleźć?

Pracodawca i pracownik podpisują umowę, która zabezpiecza prawa obu stron. Określa także ich obowiązki. Warto pamiętać, że pracodawca ma prawo zamieścić w dokumencie zapis, który zobowiązuje pracownika do przepracowania w firmie ustalonego okresu po ukończeniu studiów/kursu/szkolenia (maksymalnie do 3 lat). W ten sposób pracodawca chroni interes firmy. Inwestując w rozwój pracownika, chce wykorzystać zdobyte przez niego umiejętności.

W jaki sposób pracownik może jeszcze podnieść swoje kwalifikacje?

Jeżeli pracodawca nie wyraził zgody na przyznanie płatnego urlopu szkoleniowego lub nie zgodził się na zwolnienie z całości, lub części dnia pracy z zachowaniem wynagrodzenia, pracownik może ubiegać się o:

• przyznanie urlopu bezpłatnego w wymiarze zaakceptowanym przez obie strony: pracownika i pracodawcę;
• zwolnienie z całości lub części dnia pracy, ale bez zachowania prawa do wynagrodzenia (oznacza to, że pracodawca może udzielić zgody na szybsze wyjście z pracy, ale wpłynie to na wysokość wypłaty).

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pozwala pozostać konkurencyjnym na rynku pracy. Rozumieją to obie strony: zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Możliwość rozwoju i realizacji własnych pomysłów jest pozytywnie odbierana przez potencjalnych kandydatów. Dlatego, jeśli pracodawca kładzie szczególny nacisk na rozwój swoich pracowników, warto tę informację uwzględnić w ogłoszeniu. Ważne jednak, aby nie były to puste słowa (wówczas pracownik może poczuć się oszukany i w przypadku braku perspektyw zacząć rozglądać się za innymi ofertami).