Obowiązkowe a dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia – kiedy i na jakich zasadach?

Pracownikowi za wykonaną pracę przysługuje wynagrodzenie, niezależnie od formy zatrudnienia. Jego wysokość powinna odpowiadać rodzajowi pracy, a także kwalifikacjom niezbędnym do jej wykonywania. Wynagrodzenie to element stosunku pracy, który jest objęty szczególną ochroną, wynikającą z Kodeksu pracy. Istnieją jednak sytuacje, w których pracodawca może dokonywać potrąceń z wynagrodzenia. Potrącenia te dzielimy na obowiązkowe i dobrowolne. Dowiedz się więcej na ten temat.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym są obowiązkowe i dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia;
• kiedy pracodawca może dokonać potrąceń z wynagrodzenia.

Kiedy pracodawca może dokonać potrąceń z wynagrodzenia?

Ochrona wynagrodzenia za pracę jest istotna z kilku powodów. Przede wszystkim ma na celu zapewnienie zatrudnionym stabilności finansowej. Przyczynia się także do zmniejszenia nierówności społecznych i zwiększenia równego dostępu do dóbr i usług. Pozwala również zminimalizować ryzyko nadużyć ze strony pracodawcy. Kodeks pracy przewiduje jednak możliwość obniżenia wynagrodzenia w ściśle określonych przypadkach. Niektóre potrącenia nie wymagają zgody pracownika, inne mogą być dokonane wyłącznie po sporządzeniu stosownego dokumentu opatrzonego podpisem zatrudnionego.

• Przeczytaj: Umowa o pracę – jakie są jej rodzaje i co powinna zawierać?

Obowiązkowe potrącenia z wynagrodzenia – co musisz o nich wiedzieć?

Obowiązkowe potrącenia z wynagrodzenia to kwoty, które pracodawca jest zobowiązany potrącać z wypłaty pracownika i przekazywać do odpowiednich instytucji czy organów. Nie potrzebuje do tego dodatkowej zgody zatrudnionego. Do takich potrąceń zalicza się m.in.:

• składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe) i zdrowotne;
• składki na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
• zaliczkę na podatek dochodowy (PIT);
• świadczenia alimentacyjne;
• pokrycie zaliczek udzielonych pracownikowi;
• pokrycie kar porządkowych nałożonych na pracownika;
• egzekucję innych należności.

We wszystkich wymienionych przypadkach pracodawca musi mieć na uwadze ograniczenia wynikające z art. 87 Kodeksu pracy. W przypadku świadczeń alimentacyjnych może dokonać potrącenia do wysokości 3/5 wynagrodzenia, a w przypadku egzekucji pozostałych świadczeń do wysokości 1/2 wynagrodzenia.

W przypadku egzekucji komorniczej lub zajęcia komorniczego pracodawca musi mieć na uwadze także kwotę wolną od potrąceń, czyli minimalną kwotę wypłacaną pracownikowi w celu zapewnienia świadczeń finansowych niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb bytowo-konsumpcyjnych.

Czym są dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia?

Wiele osób myśli, że dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia ich nie dotyczą. Okazuje się jednak, że to popularne rozwiązanie, stosowane w większości firm. Na czym polega? Pracownik wyraża zgodę na to, żeby pracodawca pobrał dodatkową kwotę z jego wynagrodzenia i przekazał do wybranej firmy czy instytucji. Zasady potrąceń dobrowolnych także reguluje Kodeks pracy. Aby wszystko odbyło się zgodnie z przepisami, niezbędne jest spełnienie trzech przesłanek.

Po pierwsze zgoda pracownika nie może być efektem nacisku ze strony pracodawcy.

Po drugie pracownik musi być świadomy skutków wyrażenia zgody na dobrowolne potrącenie z wynagrodzenia.

Po trzecie zgoda na ubezpieczenie dobrowolne musi zostać wyrażona na piśmie. Taki dokument musi trafić do akt personalnych pracownika. Zgoda ustna nie jest uznawana za wiążącą, wobec tego nie można na podstawie ustnego oświadczenia pracownika dokonać takiego potrącenia. Gdy nie zostaną spełnione wszystkie wymienione wyżej warunki, a pracodawca dokona potrącenia z wynagrodzenia, pracownik może wnieść roszczenie o zwrot potrąconej kwoty wraz z odsetkami.

Dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia dotyczą najczęściej:

• składek na prywatne ubezpieczenie na życie;
• pakietów medycznych;
• karnetów sportowych;
• dodatkowych oszczędności emerytalnych.

Pracodawca dokonuje potrąceń dobrowolnych po tym, jak dokona potrąceń obowiązkowych. Pracownik w każdej chwili może odwołać zgodę na dobrowolne potrącenie z wynagrodzenia bez konieczności uzasadniania swojej decyzji. Odwołanie jednej zgody nie jest równoznaczne z rezygnacją ze wszystkich. Przy dokonywaniu potrąceń dobrowolnych, podobnie jak w przypadku potrąceń obowiązkowych, również niezbędne jest uwzględnienie kwoty wolnej od potrąceń.

Za dokonanie potrąceń z wynagrodzenia, które nie zostały uwzględnione w Kodeksie pracy jako potrącenia obowiązkowe, bez zgody pracownika pracodawca może zostać ukarany karą grzywny do 30 tysięcy złotych.

Obowiązkowe i dobrowolne potrącenia z wynagrodzenia – podsumowanie

Pracownicy powinni mieć świadomość, że wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie, ale że pracodawca w określonych sytuacjach ma możliwość dokonywania potrąceń – zarówno obowiązkowych, jak i dobrowolnych. Dzięki temu zatrudnieni mogą jeszcze efektywniej zarządzać swoim budżetem i czuwać nad tym, żeby nie dochodziło do nadużyć.