Jak kulturalnie odmówić, czyli jak być asertywnym w pracy?

Mimo że masz mnóstwo swoich obowiązków, znowu bierzesz dodatkowe zadanie, aby wyręczyć kolegę? Na prośbę szefa kolejny raz zostajesz dwie godziny dłużej w pracy pomimo planów na wieczór? Większość osób przynajmniej raz w życiu była w podobnej sytuacji. Chcesz odmówić, ale nie wiesz jak? Boisz się reakcji przełożonego lub współpracowników? Naucz się sztuki mówienia „nie”, czyli asertywności.

Co to jest asertywność i jak wpływa na życie zawodowe i prywatne?

Asertywność to umiejętność wyrażania własnego zdania. Cała trudność polega jednak na tym, aby, broniąc swoich własnych interesów, nie naruszać granic innych osób, czyli umieć powiedzieć „nie” bez stosowania przemocy (nie tylko fizycznej, ale także psychicznej). Choć nie zawsze jest to łatwe, zwłaszcza w sytuacjach służbowych, asertywności można się nauczyć.
Każdego dnia wchodzimy w interakcje z innymi ludźmi: w domu, w szkole, w pracy, podczas zakupów czy na wakacjach. Sytuacje społeczne rodzą konflikty: interesów, wartości, relacji, danych czy konflikty strukturalne. To całkowicie naturalne! Każda sytuacja konfliktowa jest jednak źródłem dodatkowego stresu. Dlatego umiejętność tworzenia relacji interpersonalnych w zgodzie z własnymi potrzebami i pragnieniami jest bardzo potrzebna zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Kim jest osoba asertywna?

Osoba asertywna:
• umie wyrażać własne opinie, potrzeby i życzenia;
• potrafi stanowczo powiedzieć „nie”, ale bez przejawiania zachowań agresywnych;
• ma wysoką samoocenę;
• jest świadoma swoich zalet, ale także wad;
• jest empatyczna, czyli posiada zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób;
• umie przyjmować zarówno krytykę, jak i pochwałę;
• nie boi się odrzucenia;
• stawia sobie realistyczne cele i potrafi do nich dążyć;
• podchodzi do innych z szacunkiem, akceptuje odmienne opinie i potrzeby, szanuje prawo do podejmowania samodzielnych decyzji przez inne osoby;
• potrafi egzekwować swoje prawa;
• jest elastyczna, wie, że „jedyną stałą rzeczą w życiu jest zmiana”;
• potrafi kontrolować swoje emocje;
• nie poddaje się próbom wywierania nacisku.

Dlaczego warto być asertywnym w pracy?

Choć niektórym asertywność kojarzy się z zachowaniem buńczucznym czy nawet agresywnym, to warto mieć świadomość, że jest to cecha pożądana przez większość pracodawców. Zwłaszcza na stanowiskach kierowniczych i managerskich, które wymagają umiejętności zarządzania dużą grupą osób i rozwiązywania konfliktów. Można śmiało powiedzieć, że asertywność to jedna z najważniejszych kompetencji miękkich XXI wieku.
Pracodawcy doceniają osoby asertywne, ponieważ to właśnie one często są motorem napędowym do zmian. Dzięki wysoko rozwiniętej inteligencji emocjonalnej potrafią szybko dostrzec problemy w relacjach interpersonalnych. Osoby asertywne są pewne siebie, ale i empatyczne. Nie chcą, by ktoś przekraczał ich granice, więc akceptują granice postawione przez innych. Jak pokazują badania, praca z osobami asertywnymi jest dużo prostsza. Umiejętność mówienia „nie” pozwala uniknąć niedomówień i nieporozumień. Osoby, które przeszły trening asertywności, łatwiej nawiązują relacje z pozostałymi członkami zespołu oraz klientami i szybciej rozwiązują konflikty. To czyni z nich naturalnych liderów.

Techniki asertywności, czyli jak być bardziej asertywnym

Bycie asertywnym zazwyczaj przychodzi dużo łatwiej w życiu prywatnym niż zawodowym. Szefowi lub klientowi trudniej odmówić. Strach o utratę pracy lub dodatkowego źródła dochodu nie sprzyja wypracowaniu postaw asertywnych. Bardzo często okazuje się jednak, że odmowa wcale nie niesie negatywnych konsekwencji, a wręcz odwrotnie: stawia nas w lepszym świetle i buduje szacunek do naszej osoby. Jak to osiągnąć, czyli jak być asertywnym w pracy?
• Staraj się utrzymywać kontakt wzrokowy z rozmówcą. Unikaj spuszczania głowy i patrzenia w podłogę.
• Używaj sformułowań, które podkreślą Twoją niezależność np. „myślę, że”, „moim zdaniem”, „według mnie”.
• Nie reaguj na ataki personalne, powtarzaj ten sam komunikat w taki sam sposób (tzw. metoda zdartej płyty).
• Odmawiając, używaj konkretnych argumentów: „Nie mogę dziś zostać dłużej w pracy, ponieważ…”.
• Jeśli całkowita odmowa nie jest możliwa, udzielaj zgody warunkowej. Możesz powiedzieć: „Dobrze, przyjdę dziś za Ciebie do pracy na drugą zmianę, ale oczekuję, że wyświadczysz mi podobną przysługę w kolejnym tygodniu”.
• Bądź gotowy do negocjacji (ale nie dopuść do tego, żeby wypracowane rozwiązanie godziło w Twoje kluczowe interesy).

Asertywność w pracy – jak zyskać uznanie wśród współpracowników i szefa? Podsumowanie

Asertywność to dużo więcej niż umiejętność mówienia „nie”. To zbiór postaw i zachowań, które ułatwiają pracę z innymi ludźmi. Wielu osobom trening asertywności zajmuje lata. Bardzo często jest to efekt autokratycznego stylu wychowania. Nie warto się jednak poddawać. Jeśli zachowania asertywne przychodzą Ci wyjątkowo ciężko, możesz zapisać się na profesjonalny trening asertywności prowadzony przez osoby z odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem.